18 Sanuali 2019

‘I ha fakataha na’e fakahoko ‘i he ‘aho Falaite, 11 Sanuali 2019, ne tali ai ‘e he Kapineti ke ‘ave ‘a e mafai pule, fakahoko-fatongia mo hono fakalele ‘o e ‘Apiako Fokololo ‘o e Hau (TMPI) mei he Potungaue Ako mo Akongaue (MET) ki he Kauataha Vaka ‘Otuanga’ofa (FISA).

Ko e ‘Apiako Fokololo ‘o e Hau ‘a e ‘apiako na’e ‘osi fakamafai’i ke ne fakahoko ‘a e ngaahi ako ki he fefolau’aki vakatahi, ako fakatekinikale ‘i Tonga ni pea mo e ngaahi polokalama ako na’e taumu’a ke a’usia ‘a e ngaahi fiema’u fakalotofonua mo tu’apule’anga ‘o e ngaahi vakatahi pea mo e folau tahi. Na’e makatu’unga ai ‘a e ma’u faingamalie ngaue ‘a e kau kaivai Tonga tokolahi he ngaahi kautaha vaka fakalotofonua mo tu’apule’anga ko e kau kauvaka, kau enisinia pea mo e kau ‘Eikivaka foki. Na’e toe fakahoko pe foki ‘e he ‘Apiako Fokololo ‘a hono fakafo’ou pea mo hono fakahiki hake ki ‘olunga ‘enau ngaahi tohi fakamo’oni ako ‘o e kau kauvai ni.

Ka ‘i he 2010 na’e tapuni ai ‘a ‘Apiako Fokololo koe’uhi ko e ‘ikai ke ne fakakakato ‘a e ngaahi fiema’u mei he Konivesio Fakamamanilahi ki he Tu’unga Faka-akongaue, mo hono Faka-Setifikeiti e Ngaue Vaka (STCW) ki he folautahi. Ne makatu’unga eni he ola hano aotita’i e ‘apiako ‘o he Kautaha Fefolau’aki ‘a Mamani pe International Maritime Organisation (IMO). Ko e ni’ihi eni ‘o e ngaahi tonounou na’e fakatokanga’i: ‘Ikai muimui e apiako ki he Tohi Tu’utu’uni pe Quality Manual ‘o e STCW; Tonounou fakame’angaue hange ko e ikai ha loki-ako ngaue ‘oku ui ko e ‘Simulator’ pea mo e ikai ke ‘i ai ha me’a tamateafi ki he akongaue pea; mo e tonounou fakafaiako fakalotofonua ki hono fakahoko ‘o e ngaahi kalasi akongaue.

Pea ko e ola ‘o hono tapuni, ko e mole aipe ‘a e ngaue ‘a e tokolahi ‘o e kau kauvaka Tonga ‘i he ngaahi vaka utakoloa tatau pe ‘i tu’apule’anga mo e fakalotofonua koe’uhi ko e ‘ikai ke toe fakafo’ou ‘a ‘enau ngaahi tohi fakamo’oni ako ‘e he Fokololo. Na’a nau iku leva ‘o fakakakato mo e fakafo’ou ‘enau ngaahi tohi fakamo’oniako mei he ngaahi ‘apiako ‘i Fisi pea moe Nu’usila, ka na’e fu’u mamafa ‘aupito. Na’e feinga leva ‘a e ‘Apiako Fokololo ke ne fakahoko ha ngaahi ako fakalotofonua ‘i he’enau ‘omai ha kau faiako mei muli, ka na’e ki’i mamafa ‘a hono totongi kinautolu, pea ne iku ‘o ikai toe hoko atu.

Na’e me’a ‘a e ‘Eiki Palemia, Hon. Samuela ‘Akilisi Pohiva, “Ko e tu’utu’u ni ‘a e Kapineti na’e ‘ikai faingofua ka na’e pau ke fakahoko. ‘Oku faka’ofa hotau ngaahi vaka fakalotofonua ‘oku ‘ikai ke ma’u ha’a nau kau ‘eiki vaka mo e kau kauvaka ‘oku nau taukei. Ko ‘etau ngaahi vaka toutai fakalotofonua ‘oku fakamalohi’i kinautolu ke nau ‘omai ha kauvaka fo’ou mo ha kau tangata toutai mei ‘Intonesia. ‘Oku ‘ikai ke malava ‘e he fonua ‘o fakakakato e aleapau fakavaha’apule’anga ke ne ‘oatu e kau kauvaka ma’ae ngaahi kautaha vakatahi lalahi ‘o ‘Iulope mo e ngaahi tapa kehekehe ‘o tu’apule’anga koe’uhi pe ko hono tapuni ‘o e ‘Apiako Fokololo. Na’e vakai e Kapineti ki he ngaahi me’a ni pea ne tu’utu’uni ko e founga pe eni ke fakamo’ui ‘a e Apiako Fokololo ko hono ‘ave mei he Potungaue Ako mo e Akongaue ki he FISA”.

Hili hono fakahoko ‘a e tu’utu’uni ‘a e Kapineti, na’e fakahoko ha fakataha ‘a e Poate ki he Sekitoa Fefonoga’aki, ‘oku nau tokanga’i ‘a e ngaahi ngaue ‘a e FISA, ‘onau fakanofo ai ‘a Toketa. Sitiveni Halapua, ke, uluaki, ke ne taki mo tokanga’i fakalukufua ‘o hono ‘omai ‘o e ‘Apiaki Fokololo mei he Potungaue Ako, pea ko hono ua ke ne fokotu’u mo langa hake e ‘Apiako Fokololo ko ha va’a makehe ‘o e FISA ka ‘i he malumalu ‘o e fa’unga ‘o e FISA mo ‘ene Poate.

Na ‘e kau he tu’utu’uni ‘a e Kapineti ‘a e fiema’u ke fakahoko ‘a e ngaue ni ‘i he vave taha pea ke kamata ngaue ‘a e ‘Apiako Fokololo ‘i hono tu’unga fo’ou hili ha mahina taha mei he ‘aho ne fakahoko ai ‘a e tu’utu’uni Kapineti.

Na’e fiema’u ‘e he Kapineti ke kau atu e ngaahi Potungaue mo e ngaahi pisinisi ‘a e Pule’anga ko eni ke nau ngaue fakataha mo Toketa Sitiveni Halapua mo e FISA ki hono fakahoko ‘ene tu’utu’uni: Potungaue Ako mo Akongaue, Potungaue ki he Ngaahi Pisinisi ‘a e Pule’anga, Va’a Malini mo e Taulanga ‘a e Potungaue ki he Ngaahi Ngaue Lalahi; ‘Ofisi ‘o e ‘Ateni Seniale, mo e Poate Taulanga ‘a Tonga.

NGATA’ANGA

Tukuatu mei he: ‘Ofisi ‘o e ‘Eiki Palemia, P.O. Box 62, Nuku’alofa, Tonga. Tel: (676) 24 644 Fax: (676) 23 888; Ngaahi faka’eke’eke – Email: pressroom@pmo.gov.to Website: www.pmo.gov.to