" "

Ongoongo Tukuatu

Sune 29, 2022

Na’e faka’ilonga’i ‘a hono kamata’i ‘o e Fengaue’aki Fakamamanilahi ki he Ma’u’anga ivi mei ‘Oseni (Global Ocean Energy Alliance-GLOEA), ko e fakataha makehe ia ‘a e tukuifonua kei langalanga hake (SIDS DOCK) ‘i he fengaue’aki mo e Konifelenisi ki he ‘Oseni ‘a e Pule’anga Fakatahataha na’e fakahoko ki Lisbon, Portugal, he Pulelulu 29 ‘o Sune, 2022.

Ko e fakataha makehe ko eni na’e fokotu’utu’u ia ‘e he Va’a Faka-Sekelitali ‘o e SIDS DOCK, Kautaha ki he Fakalakalaka ki he Ngaue’anga ‘a e Pule’anga Fakatahataha (UNIDO) mo e Stimson Centre Alliance ki he Tokangaekina ‘o e ‘Ea ‘o mamani (ACRE) ‘i he fengaue’aki mo e Pule’anga Tonga, Belize, Lepupilika o Seychelles pehe ki he Lepupilika Fakatemokalati o São Tomé mo Principe pea poupou ki ai ‘a e Pule’anga ‘o Austria mo Norway.

Ko e polokalama ko eni na’e fakaha ai ‘a e mahu’inga ‘o e ma’u’anga ivi mei ‘Oseni mo ‘ene lelei ki he tukuimotu iiki kei langalanga hake (SIDS), tukuifonua langalangahake iiki (LDC), tukuikolo ‘oku tu’u he matafanga mo e ngaahi ngaue’anga fakakomesiale he matafanga ‘e fe’unga ki he tukuifonua SIDS ke langa hake ‘a e fakalakalaka ‘o e ma’u’anga mo’ui ‘i ‘oseni.

Na’e kau ki he polokalama makehe ko eni ‘a e Palēmia ‘o Tonga mo e Palesiteni (Tukuifonua Pasifiki) ‘o e Fakataha’anga hono Ono ‘o e SIDS DOCK, ko Hon Hu’akavameiliku, Palēmia ‘o Belize mo e Tokoni Palesiteni (‘Otu Kalipiane) ‘o e Fakataha’anga hono Ono ‘o e SIDS DOCK ko Hon. Dr. John Briceno, Palēmia ‘o e Lepupilika Fakatemokalati o São Tomé mo Principe, Hon. Dr. Jorge Lopes Bom Jesus, ‘Amipasitoa mo e fakafofonga malolo ‘o e Lepupilika ‘o Seychelles ki he Pule’anga Fakatahataha, sea malolo ‘o e Kosilio Pule ‘o e SIDS DOCK mo e Fakafofonga ‘o e SIDS DOCK ki he Kautaha ki ‘Oseni mo e Feliuliuaki ‘a e ‘Ea, H. E Mr. Ronald Jumeau.

Na’e me’a ‘a e Palesiteni ‘o e Fakataha’anga hono Ono ‘a e SIDS DOCK, Hon. Hua’akavameiliku ‘o fakamamafa’i ‘a e fiema’u ke mateuteu ‘a e fakataha’anga fo’ou, Children of Blue Economy ke nau vakai’i ‘a e liliu ki he sekitoa ki he ma’u’anga ivi ‘a e SIDS ke holoki ‘a e fakafalala ki he lolo ka e fakafalala ki he ngaahi ma’u’anga ivi fo’ou, tautefito ki ‘oseni, ko e tanaki’anga mau’anga ivi  lahitaha mei he la’a ‘i mamani. Na’e fakaha ‘e he ‘Eiki Palēmia ‘o Tonga ‘a e ngaue ‘a e Pule’anga Tonga ke fokotu’u mo e Global Ocean Thermal Energy Conversion (OTEC) ha  makatu’unga ke fakalakalaka ai ‘a e fuofua ngaue fakaangaanga Pilot 1.5-megawatt(MW) Floating OTEC. Ko e ngaue ko eni ‘e tataki ia ‘e he Sekelitali Pule mo e Sekelitali ki he Kapineti, Edgar Cocker mo e ‘Amipasitoa ‘a Tonga ki he Fakataha’anga ‘a e Pule’anga Fakatahataha (UN), Viliami Va’inga Tone.

Na’e faka’osi’aki ‘a e fakataha ni ‘a hono fakamo’oni’i ‘o e Aleapau Femahino’aki ki he Fengaue’aki ki he Ma’u’anga ivi mei ‘Oseni mo hono fakahoko e fatongia Sekelitali Fakataimi ki he GLOEA ‘e Viliami Va’inga Tone, ko e ‘Amipasitoa ‘a Tonga ki he Fakataha’anga ‘a e Pule’anga Fakatahataha (UN), ‘o fakafofonga’i ‘a e Pule’anga Tonga mo e Sea fo’ou ‘o e Kosilio Pule ‘o e SIDS DOCK.

Na’e fokotu’u ‘a e SIDS DOCK ‘i he ta’u 2015 pea ‘oku fakatokanga’i ‘e he Pule’anga Fakatahataha (UN) ko e kautaha fakavaha’apule’anga ki he’enau monu’ia mo e totonu kotoa ki he feliuliuaki ‘a e ‘ea mo e malu ‘a e ngaahi ma’u’anga ivi ‘i he tukuifonua iiki kei langalangahake (SIDS). ‘Oku fakafofonga’i ‘e he SIDS DOCK ‘a e tukuifonua iiki ‘e 32, ngaahi kolo he feitu’u ma’ulaloange mei he tapa kehekehe ‘o mamani mo e taumu’a ke fakafehokotaki ‘a e sekitoa ma’u’anga ivi he tukuifonua SIDS mo e ngaahi kautaha fakapa’anga lalahi fakamamanilahi mo e ngaahi tekinolosia ki hono matauhi ‘o e ma’u’angaivi.

text formatting