Liliu ‘e he Koviti-19 e ‘atākai ‘o e ako, ko e me’a ia ‘a e ‘Eiki Palēmia ‘i he Fakataha ‘a e Ngaahi Pule’anga Fakatahataha (UN)

21 Sepitema 2022

Niu ‘ioake- Na’e pau ke fakahoko ‘e he Potungaue Ako ‘i Tonga ‘a hono fe’unuaki ‘o e ‘atākai ‘o e ako mo e founga ako’i e fanauako, kae malava ke hokohoko lelei atu ‘a e polokalama ako koe’uhí ko e Koviti-19, ko e me’a ia ‘a e ‘Eiki Palēmia, Hon. Hu’akavameiliku ki he Fakataha’anga hono 77 ‘a e Pule’anga Fakatahataha(UNGA) fekau’aki mo e ngaahi Liliu lahi ki he Ako.

Na’e me’a ‘a e ‘Eiki Palēmia ‘o Tonga ‘o fakafofonga’i ‘a Tonga he Fakataha ki he Ngaahi Liliu ki he Ako na’e fakahoko lolotonga ‘a e Fakataha ‘a e UNGA ‘i Sepitema 19.

Ko e ngaahi kaveinga mahu’inga na’e lave ki ai e ‘Eiki Palēmia na’e kau ai ‘a e:

– Koviti 19 mo e fakaakeake ‘o e ako mo e ako’i e fanau:- Na’e hoko ‘a e fakatautapui ‘o e Koviti ke hiki ai ‘a e natula mo e founga na’e fakahoko’aki ‘a e ako, na’e fiema’u ‘e Tonga ia ha founga ke fakapapau’i ‘e hokohoko leleiatu ai ‘a e ako. Na’e hoko ‘a e tō ‘a e to’umahaki mo e mapuna ‘a e mo’ungaafi ‘i Ha’apai ke ne ‘omai ‘a e mahu’inga ke lelei ‘a e fetu’utaki fakatekinolosia ‘i ha tu’unga fe’unga mo taau mo e motu. Na’e tokanga ‘a e Palēmia ki he ngaahi tokoni fakasosiale na’e a’utaki ki he kau faiako mo e fanauako ke malava ke nau fehangahangai mo e ngaahi faingata’a hangē ko e koviti mo e faingata’a na’e fehangahangai mo e fonua he mapuna ‘a e mo’ungaafi.

– Fiema’u ha ngaahi founga ke ngaue’aki ki he Ako ‘i ha hoko ha ngaahi fakatamaki pehe ni:- Liliu ‘e tu’uloa, ki he kaha’u ki ha founga ‘o fakatefito he ngaahi ‘ilo he kaha’u ‘e fiema’u ke ngaue’aki, ‘ikai ngata ai ka ko ‘ene fekau’aki mo e fokotu’utu’u fakafamili, kaunga mo e ngaahi komiuniti, pea mo e ha ‘ene ‘uhinga ki he fatongia ‘o e faiako mo e  fanauako ke nau kau ki ai. ‘Oku fiefia ‘a Tonga ke fakaha ‘oku kau he tukuifonua ‘e fa ‘i mamani ke nau kau ki he Polokalama ke ‘Oua ‘e li’ekina ha taha, ‘o ngaue’aki ‘a e tohikakai fakamuimuitaha. Na’e tokanga makehe ‘a Tonga ke palanisi ‘a e ngaahi nunu’a fakatekinikale ‘o e faiako, mo e mahu’inga fakasosiale, anga fakafonua, mo fakalaumalie ‘oku ngaue’aki ki he ako.

– Fakapa’anga ‘etau ngaahi ngaue:- Ako:- Na’e talitali lelei ‘e Hon Hu’akavameiliku ‘a e faingamalie ‘oku tuku mai he fakataha fakavaha’apule’anga ko eni ke fakalolotoange ‘etau tokanga ke fakamu’omu’a ‘a e ako, pea ke hoko ‘o tokanga’i makehe mo e fakalakalaka tu’uloa mo tanaki mai ha ivi fakapa’anga ke ngaue’aki.

Na’e ui ‘a e ‘Eiki Palēmia ki he Pule’anga Fakatahataha ke fai ha fengaue’aki vaofi. Na’a ne fiefia ke fakahā ‘a e fengaue’aki lelei mo e tukuifonua memipa pehe ki he fevahevahe’aki mo fe’inasi’aki he ngaahi ngaue lelei ke hoko ai ha liliu ‘e tu’uloa ki he ako ki he lelei fakalukufua hotau kakai mo e kaha’u foki.