“Polokalama Patiseti Fakaangaanga ‘a e Pule’anga,Ta’u Fakapa’anga 2025- 2027 – Ngaahi Fokotu’utu’u ngāue ke tokonia ‘a e Sekitoa Ako”

17 Sune 2024

Nuku’alofa, Tonga – ‘I he me’a ‘a e ‘Eiki Minisita Pa’anga, Hon. Tiofilusi Tiueti ‘i he kamata ‘a hono talanga’i ‘o e Patiseti ‘Estimeti Fakaangaanga ki he Ta’u Fakapa’anga 2025-2027 ʻi he Falealea ‘o Tonga, ʻi he ʻaho Pulelulu, 12 ʻo Sune 2024, na’a ne me’a ai ki he ngaahi fokotu’utu’u ngāue fakalakalaka ‘i he sekitoa akó. ‘Oku fakataumu’a ‘a e ngaahi ngaué ni ke toe lelei ange ‘a e fangamalie ki he taha kotoa ke ako, pea kau ki ai ‘a e tu’unga malu ange mo lelei ‘a e ngaahi fale ako. ʻOku vahe’i ʻa e $113.4 miliona ki he ngaahi ngaue fakalakalaka ki he ako, ‘o fakamalumalu ‘i he ‘Kaveinga Ngāue Lalahi hono fā (GPA 4): Lelei ange ‘a e Ako kakato ́, malu ange mo matu’uekina ‘o e ngaahi faleako ́, tokangaekina ‘a e nofo te’eki ‘osi meí he ako ́ pea mo potupotu tatau, fakalahi ‘o e faingamalie Ako Ngāué ‘i Tonga mo tu’apule’anga’.

Ko e ngaahi fokotu’utu’u ngaue ko ení ‘oku kau ki ai ‘a e:

• Fokotuʻu ke fakalahi ʻa e tokoni ki he ngaahi ʻapiako ʻoku ʻikai fakapuleʻanga ́ ‘o anga pehe ́ni:
• Ngaahiakoʻangamaʻolunga-hikimeíhe$700kihe$770
• Ngaahiʻapiakofaka-tekinikale(TVET)–hikimeíhe$1,200kihe$1,320
• Fakalahi mei $50 ki he tokotaha ako, ki he $200 ki he tokotaha ako ki he ako tokamu’a.

• Faka’atā ke ako ta’etotongi ‘a e ngaahi ako ‘a e pule’anga ́ ‘o a’u ki he Foomu 5
• Tokoni ki he ‘apiako Ako Ngoue ko Hango ‘i ‘Eua ́ ke fakalelei e ‘apiako, ka kuo nau ‘osi ma’u ‘a e tokoni ko e $1,320 ki he tokotaha ako.
• Fakalahi ‘o e faingamalie ki he ako kau katoa ́ ki he ngaahi tukui motu ́
• Fokotu’u ‘a e peseti ‘e 10.0 pa’anga ngāue ki he kau faiakó he ‘oku ‘ikai ha’anau vahe ki he ngaue tu’ataimi, tokoni ke nau nofo pe he fatongia, mo nau ngaue’aki ‘enau taimi fakafo’ituitui ke teuteu ‘enau ngaahi kalasi.
• Hokohoko atu ‘a e ngaue fakalakalaka pau ki he ako ́, ‘o kau ki ai ‘a e vakai’i ‘o e silapa ako,́ lesisita mo e ako fakafaiako ‘a e kau faiako, ngāue’aki ‘o e tekinolosia ́ ki he lelei ange ‘a e founga fakahoko ‘o e akó, pea hokoatu mo e polokalama kai pongipongi ‘a e fanau ako tokamu’á mo e lautohi pule’anga ́, ke tokonia ai pe ‘enau tu’unga mo’uilelei mo longo mo’ui ́.

tokanga ai pe ’a e Pule’angaˊ ke poupou’i ‘a e tupulaki faka’ekonomika mo e fakalakalaka ‘oku tu’uloá ‘i he sekitoa akó, lelei ange ‘a e ola ‘o e ako pea mo fakalahi e ngaahi faingamalie ke ako ki he taha kotoa. ‘Oku matu’aki tokoni eni ki he tu’unga fakalakalaka ‘o e mo’ui ‘a e kakai Tongá.

-NGATA’ANGA-