(‘Aho 17 ’o Ma’asi, 2020)

Kuo ‘alu ke ma’olunga ‘aupito ‘a e faingamālie ke hūmai ‘a e Covid 19 ki Tonga ni, pea kuo fakahā ‘e he Kautaha Mo’ui ‘a Mamani (WHO) ko e mahaki ko eni ko e pandemic. ‘I hono fakalea ‘e taha, ko e mahaki pipihi ko eni, kuo mafola he ngaahi fonua lahi ‘o mamani pea ko e meimei kakai kotoa pē, ‘oku ‘ikai ke ‘i ai ha’anau ivi malu’i fe’unga ke tau’i ‘aki ‘a e mahaki. Kuo tu’utu’u ni ai ‘e he Pule’anga mo e Potungāue Mo’ui, ke toe fakafefeka’i ange ‘a e ngaahi tu’utu’uni mo e ngaahi fakangatangata ki ha taha ‘e folau mai ki Tonga ni.

Na’e fa’u ‘a e tu’utu’uni fefōlau’aki ko eni (Travel Advisory number 5) ‘i he ngaahi makatu’unga ko eni:

1)  Ke faka’ilonga’i ‘a e ngaahi fonua ‘oku laka hake he confirmed cases Covid 19 ‘e 60 pea kuo fakamo’oni’i ‘e he WHO ‘oku ‘i ai ‘a e fe’ave’aki holo ‘o e mahaki ‘i he community. (Community Transmission). ‘A ia ko e ngaahi fonua eni e faingofua lahi ange ke hūmai mei ai ‘a e Covid 19 ki Tonga ni, kapau ‘e folau mai ha taha mei he ngaahi fonua ko eni.

2)  Ko e ngaahi fonua ko eni ‘e kau honau hingoa he lisi ‘o e ngaahi fonua ‘e fakakau he ngaahi fakangatangata ‘i he tu’utu’uni fefōlau’aki fika nima ko eni.

3)Koe ‘uluaki me’afo’ou mahu’inga ‘e hā he tu’utu’uni fefōlau’aki koeni ‘o makehe mei he tu’utu’u ni angamaheni kimu’a, ko e pau ke fai e me’a ko e quarantine (fakangatangata ke „oua toe ‘alu holo pe ofi ki ha taha kehe) ‘i ha ‘aho ‘e 14, ‘a e tokotaha kotoa ‘e folau mai mei he ngaahi fonua ko eni, pe fou mai ai (transit) he’ene folau mai ki Tonga ni. Ko e quarantine ko eni ‘e mei lava kotoa pē ke fai ‘i ‘api, pē ‘i ha ki’i tokosi’i, ‘e lava fai ia ‘i he ‘api kemi Taliai ‘a e HMAF ‘i Fua’amotu, ‘o fakatatau pē ki he fale’i mo e faka’uto’uta fakapotopoto ‘a e kau ‘ofisa kuo fakamafai’i ‘e he lao ki he Public Health ‘i he Potungāue Mo’ui.

4)  ‘E toe tanaki atu ki he tu’utu’uni fika nima, moe fiema’u ‘a e tohisivi mo’ui lelei mei ha toketā ‘i ha ‘aho ‘e 3 kimu’a pea tu’uta mai ki Tonga ni, ke fakapapau’i ‘oku mo’uilelei pē ‘a e tokotaha ni ‘o fe’unga ke folau mai.

5)  Ko e quarantine (fakangatangata ke ‘oua toe ‘alu holo pe ofi ki ha taha kehe) ‘e kamata pe ia mei he mavahe mai mei mala’evakapuna kae ‘oleva ke a’u ki hono ‘api kapau ‘oku fakafiemalie pē ke quarantine ai, pe ko ’ene a’u ki he kemi Taliai ‘i Fua’amotu, kapau ko e tu’utu’u ni fakapotopoto ia ‘oku tonu ke ne ‘alu ki ai. Ko e ngāue quarantine ‘e fai pē ia ‘i Tongatapu, ke lava lelei ‘a e ‘aho ‘e 14. ‘I he’ene kakato e taimi ko eni ‘e toki faka’atā mai ‘e he Potungāue Mo’ui, ke ngofua ki he taha ko eni ke ne kau ki ha fakataha’anga, pe lava ke folau atu ki he ‘otu motu.

6)  ‘Oku ‘i ai ‘a e faka’amu ke poupou mai e kakai ‘o e fonua ki he ngāue koeni he koe me’a mahu’inga eni ki he tokateu mo e feinga ke teke’i atu ‘a e hūmai ‘a e Covid 19 ki hotau fonua ni.

7)  ‘Oku ‘i ai pē lave ‘a e tu’utu’uni ko eni ki he ta’ofi ke toe hūmai ha vaka meili mo ha ‘iote ‘o toki fakamahino atu ha taimi ke faka’atā ai.

Neongo ‘a e ngaahi tu’utu’uni ko eni, ‘oku ‘ikai ke tuku ‘a e ngāue ‘a e Pule’anga, Potungāue Mo’ui mo e ngaahi kupu fekau’aki ‘i he teuteu ke tau lava pē ke talia ha hūmai ‘a e Covid 19 ki Tonga ni. Pea faifai ange kuo hūmai, ke tau lava pē ke ta’ota’ofi mei ha’ane mafola pea taimi tatau, te tau lava ke toe kapusi atu mei hotau fonua.

‘Oku hokohoko atu pē ‘a e teuteu, ke fakapapau’i ‘oku maau e me’a malu’i ‘o e kau ngāue, ke mahino ‘oku hokohoko atu pē hono fale’i e kakai ‘o e fonua ki he to’onga mo’ui ma’a mo faka’ehi’ehi totonu, ke mahino ‘oku muimui e kakai ‘o e fonua ki he ngaahi fale’i ‘oku fai atu mei he Pule’anga mo e Potungāue Mo’ui.

Malō

-NGATA‟ANGA-

Tuku atu mei he:‘Ofisi ‘o e Palēmia, Pule’anga Tonga, Nuku’alofa, Tonga.Tu’asila:Taufa’ahau Road, P.O. Box 62.Tel: (676) 24 644/24615/740 1351 Fax: (676) 23 888; Ngaahi Faka’eke’eke- Email: pressroom@pmo.gov.to Uepisaiti: www.pmo,gov.to